Ostrokrzew - krzew królowej zimy

Krzewom i drzewom liściastym w czasie zimy nie jest łatwo zabłysnąć urodą. Zazwyczaj gałęzie są ogołocone i stroją się jedynie w kolorowe owoce (np. berberysy, kaliny, jarzęby). Tylko niewielkie liście potrafią zachować zieleń (ogniki, trzmielina Fortune'a, niektóre irgi). Większym udaje się to wówczas, jeśli zwijają się w czasie mrozu (rododendrony). Pretendentów do tytułu mistera zimy nie jest więc wielu. Wszystkich na głowę biją ostrokrzewy (Ilex). Lśniąca zieleń liści o pięknych kształtach i jaskrawe jagody to zimą widok niemający sobie równych. W Wielkiej Brytanii i Ameryce rośliny te stały się atrybutem świąt Bożego Narodzenia. Natomiast w naszym kraju traktujemy je raczej jako wyjątkowo eleganckie rośliny, a ich gałązki ścinamy tylko po to, by skorygować kształt korony. Te, które są sprzedawane jako materiał do stroików, pochodzą z zagranicznych plantacji.

Jak z obrazka

Najpopularniejszym gatunkiem jest pochodzący z basenu Morza Śródziemnego ostrokrzew kolczasty. To jego podobizny zdobią kartki świąteczne. W naturze jest potężnym drzewem kilkunastometrowej wysokości, u nas zazwyczaj rośnie jako krzew. Ostre mrozy uszkadzają jego gałęzie; na szczęście łatwo się regenerują i potrafią odrastać od samych korzeni. Ale na przykład w Kamieniu Pomorskim, gdzie klimat jest łagodniejszy, można podziwiać okaz w formie drzewa o wysokości 11 m!Dojrzałe owoce utrzymują się od września przynajmniej do grudnia, ale nawet bez nich ostrokrzew ten prezentuje się doskonale. Wiele jego odmian wygląda nieszablonowo, np. ma pstre lub biało obrzeżone liście, czasami bez charakterystycznych kolców. Natomiast 'Golden Princes' tworzy złociste owoce. Od ostrokrzewu kolczastego i japońskiego gatunku Ilex rugosa pochodzi mieszańcowy ostrokrzew Meservy o równie pięknych kolczastych liściach z niebieskawym połyskiem. Po 15 latach krzew ten osiąga wysokość 2-3 metrów i przyjmuje piramidalny lub półkulisty kształt. Ma również czerwone owoce, choć u odmiany 'Golden Girl' zabarwiają się one na żółto. Jest wyjątkowo odporny na mróz i zacienienie.

W szerszym wyborze

W naturze występuje aż 400 gatunków ostrokrzewu, które odbiegają od szlachetnego wzorca. Miewają owoce o czarnej barwie, a liście drobne, matowe, o gładkich brzegach, niektóre nawet gubią je na zimę. Do mrozoodpornych, a więc dla nas najbardziej wartościowych, zaliczają się zrzucające liście ostrokrzew okółkowy oraz I. serrata. Ich pozbawione zieleni gałązki gęsto obsypują się błyszczącymi czerwonymi jagodami. Na razie oba te gatunki nie są łatwe do zdobycia, a szkoda, bo z ostrokrzewu okółkowego, lubiącego podmakające gleby, mieliby pożytek właściciele ogrodów z naturalnym oczkiem wodnym. Natomiast łatwiej można kupić ostrokrzew karbowanolistny, inaczej drobnolistny, roślinę skromniejszej urody - o liściach do 2 cm długości i czarnych jagodach.

Nie każdy owocuje

Ostrokrzewy są dwupienne, czyli występują jako egzemplarze męskie lub żeńskie. Oczywiście tylko żeńskie owocują i tylko wtedy obficie, gdy rośnie obok nich choć jeden krzew męski. By łatwo było je dobrać, ostrokrzew Meservy reprezentowany jest przez pary odmian: 'Blue Princess' i 'Blue Prince', 'Blue Girl' i 'Blue Boy' oraz 'China Girl' i 'China Boy'. Jednak u starych odmian ostrokrzewu kolczastego nazwa bywa zwodnicza. Zarówno 'Golden Queen' (syn. 'Aurea Regina'), jak i 'Silver Queen' (syn. 'Silver King') są formami męskimi. Wyrastające czasami samosiejki są bardzo wartościowe, bo zazwyczaj przeżywają tylko te najodporniejsze. Samemu też można wysiewać nasiona (bywają w sprzedaży). Kiełkują po 2-3 latach, ale dopiero gdy zaczną owocować, można mieć pewność co do ich płci.

Do każdego ogrodu

Ostrokrzewy mogą sobie poradzić na przeciętnym podłożu, lecz preferują żyzne, lekko wilgotne gleby; wapienne ziemie lubi ostrokrzew kolczasty i drobnolistny, a kwaśne - okółkowy. Wszystkie dobrze rosną w słońcu i półcieniu, niektóre także w miejscach, gdzie światła jest mało. Stanowiska powinny być zaciszne. Gdy zbliżają się ostre mrozy, wrażliwe gatunki warto osłaniać. Krzewy te nadają się do formowania, a z ostrokrzewu Meservy z racji jego dużej wytrzymałości można tworzyć żywopłoty. Lepiej prezentują się jednak pojedynczo lub w luźnych grupach. W gęstych skupiskach ich zieleń bowiem staje się rozedrgana, a detale trudno dostrzegalne.