Konwalia kwiat - Convallaria

Wojciech Podstolski, redakcja21-06-2023 11:00

Łany białych, pachnących konwalii to jeden z najmilszych widoków w majowym parku i ogrodzie. Skromne, pełne uroku, od wieków darzone są sympatią i sentymentem. Ich zapach jest składnikiem wielu perfum.

Konwalia majowa ( Convallaria majalis ) to roślina z rodziny liliowatych ( Liliaceae ), występująca na terenach Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce jest spotykana najczęściej w lasach liściastych i mieszanych, z wyjątkiem wyższych partii gór . Nazwa gatunkowa nawiązuje do miesiąca, w którym konwalia kwitnie. Tego dnia Francuzi obdarowują się konwaliami, wierząc, że przyniesie im to szczęście na najbliższy rok. Gatunek ten posiada wiele nazw zwyczajowych i ludowych: konwalia leśna, lanusz, lanka, lanuszka, końska grzywa (nazwa ludowa z okolic Olkusza ), lilia podobna, gładysz, konwalilia, konwalyja majowa, kokoryczka, lanysz, majówka, padolna.

Jak wygląda konwalia?

Najpierw nazywano ją Lillium convalium (łac. convallis znaczy dolina), czyli lilią dolin. Taką też nazwę - Lilly of the valley - nosi po dziś dzień w Anglii. To piękne poetyckie określenie uwiecznił Karol Linneusz, nadając jej nazwę Convallaria majalis - konwalia majowa.

Konwalia: kwiaty, liście, kłącza

To, że konwalie kwitną w maju, wie każde dziecko. Wszyscy umieją też rozpoznać jej białe, pachnące dzwonkowate kwiaty zebrane na pojedynczym pędzie. Konwalie mają dwa lub trzy ciemnozielone liście, niezwykle trwałe, które zamierają dopiero na jesieni, kiedy ozdobą rośliny stają się duże, pomarańczowe jagody (trujące!). Konwalia wytwarza liczne rozgałęzione kłącza, dzięki którym tworzy gęste kobierce i szybko opanowuje duże powierzchnie. Kłącze konwalii rośnie poziomo pod ziemią do głębokości 5-8 cm. Wzdłuż niego tworzą się duże podziemne pąki z korzeniami. Na końcu każdego kłącza znajduje się pąk, z którego w kolejnym sezonie wyrasta nadziemna część rośliny. Aby cieszyć się kwiatami konwalii w zimie można przyspieszyć jej kwitnienie.

Konwalia majowa : odmiany

Nie jest łatwo kupić w Polsce odmiany konwalii, ale kolekcjonerzy roślin wymieniają się między sobą rarytasami. Najczęściej poszukiwane są te o dużych kwiatach, jak

'Grandiflora' lub
'Fortin's Giant',
o pełnych kwiatach 'Plena',
kwitnąca różowo 'Rosea',
oraz dziwaczna 'Prolificans', u której zamiast pojedynczych kwiatów pojawiają się boczne gałązki z licznymi kwiatkami.
Prawdziwymi unikatami są odmiany konwalii o ozdobnym ulistnieniu, jak 'Albostriata' o liściach z kremowymi żyłkami.

Konwalia majowa - stanowisko

Konwalie dobrze się czują w cieniu lub półcieniu na lekko kwaśnej, wilgotnej glebie z dużą zawartością próchnicy. Mogą też rosnąć na słońcu, ale wtedy ich liście szybciej brązowieją. W cieniu zaś lepiej znoszą suszę oraz konkurencję korzeni sąsiadujących drzew i krzewów, idealnie nadają się więc na rekreacyjne, cieniste działki leśne, gdzie mogą rosnąć w jednym miejscu przez wiele lat.

Konwalia ogrodowa - nawożenie

Choć konwalie nie należą do wymagających roślin, egzemplarze rosnące na słabej glebie warto zasilać w postaci jesiennego ściółkowania przekompostowanym obornikiem, kompostem ogrodowym lub warstwą opadłych liści (najlepiej z lipy, grabu i leszczyny).

Konwalia majowa - podlewanie

Młode rośliny muszą być obficie podlewane, aby dobrze wyrosły. Po przekwitnieniu należy kwiatostany usunąć, a ciemnozielone (albo wzorzyste niektórych odmian) liście nadal będą stanowić ozdobę.

Konwalia - rozmnażanie

Najłatwiej konwalie mnoży się przez podział. Ich kłącza wykopujemy wczesną wiosną lub jesienią, dzielimy i sadzimy na nowe miejsce - płytko, na głębokość 3 cm. Jeżeli wykopane kłącza chcemy przez pewien czas przechowywać, należy umieścić je w ażurowej skrzynce i obsypać wilgotnym kompostem lub torfem.

Kiedy konwalia kwitnie?

Konwalia pięknie wygląda w każdym ogrodzie, jednak z czasem może stać się kłopotliwym gościem. Jest bardzo ekspansywna i możemy mieć problem z usunięciem jej podziemnych rozłogów. Dlatego konwalii nie powinno się sadzić w ogródkach skalnych, na niewielkich rabatach, wszędzie tam, gdzie mogłyby zdominować czy zagłuszyć inne rośliny. Jeżeli mimo wszystko chcemy je posadzić w sąsiedztwie na przykład funkii i piwonii, bezpiecznym rozwiązaniem będzie oddzielenie tych roślin plastikową taśmą.

Konwalia do ogrodów naturalistycznych

Jako roślina z lasu, konwalia doskonale nadaje się także do dużych naturalistycznych ogrodów, gdzie utworzy ładne skupiska pod drzewami i krzewami liściastymi. Szczególnie bujnie będzie się rozrastać w przyjaznym cieniu leszczyn. Możemy także pozwolić jej rozrastać się pod dużymi iglakami - cisami, żywotnikami lub cyprysikami, pod którymi będzie tworzyć zwarty dywan.

Konwalia - zapach

Duże skupiska kwitnących konwalii nie tylko efektownie wyglądają, ale i mocno pachną. Warto więc założyć w ogrodzie pachnący w maju zakątek z konwalii i lilaków, urozmaicony kępami narcyzów oraz późnych tulipanów.

Na cienistych rabatach. Konwalie możemy łączyć z innymi cieniolubnymi roślinami, najlepiej z ekspansywnymi gatunkami okrywowymi: bluszczem, barwinkiem i jasnotą purpurową. Efektownym urozmaiceniem mogą być kępy paproci, np. pióropusznika i narecznicy samczej albo kokoryczki. Dobrym towarzystwem będą także zimozielone bergenie i mahonia pospolita. Możemy do tej kompozycji dodać trochę koloru, wprowadzając strzeliste naparstnice, dzwonki jednostronne i orliki. Dobrym towarzystwem będą także liliowce i trzykrotka wirginijska, których liście będą ładnie kontrastować z ciemną zielenią konwalii.

Konwalie - biała kompozycja

Biel kwiatów konwalii pięknie mogą powtarzać krzewy i byliny o biało obrzeżonych liściach, np. dereń biały 'Elegantissima' lub krzewuszka cudowna 'Nana Variegata' oraz funkie i miodunki.

W małym ogrodzie. Konwalie możemy bezpiecznie sadzić pomiędzy ścieżką o betonowych krawężnikach a północną ścianą domu lub wzdłuż wjazdu do garażu, gdzie szybko stworzą jednolity i gęsty dywan. Możemy też je umieścić w dużym pojemniku przy wejściu do domu lub na tarasie.

Konwalie - zimowanie

Na urocze, pachnące kwiaty konwalii nie musimy czekać aż do maja. Możemy zająć się pędzeniem konwalii w domu. Jesienią wykopujemy kłącze z ogrodu i sadzimy do doniczki, którą zostawiamy na zewnątrz pod przykryciem ściółki z liści, kory lub agrowłókniny. W styczniu przenosimy ją do domu, ustawiamy w najchłodniejszym miejscu mieszkania (120C) i delikatnie podlewamy. Po paru tygodniach pojawią się wonne kwiaty. Przekwitłe kłącza możemy później z powrotem posadzić wiosną w ogrodzie.

Konwalia jest rośliną leczniczą. Zawiera alkaloidy stosowane do produkcji leków nasercowych i przeciwpadaczkowych. Piękny wygląd i zapach konwalii nie mogą usypiać naszej czujności, ponieważ należy do najbardziej trujących roślin! Po jej pomarańczowe jagody często sięgają dzieci. Trzeba pamiętać, że spożycie tylko kilku jagód może już być śmiertelne! Równie trująca jest woda, w której stały ścięte kwiaty.

Konwalie są pod ochroną - nie wolno zrywać!

Konwalia jest rośliną jedyną w swoim rodzaju - jest bowiem reprezentowana tylko przez jeden gatunek. Występuje pospolicie w całej Europie w strefie klimatu umiarkowanego, a także w Ameryce Północnej i Azji. Spotykane poza Europą formy różnią się nieznacznie, dlatego bywają traktowane jako podgatunki lub nawet odrębne gatunki. W Polsce konwalia pospolicie występuje w lasach liściastych i sosnowych borach na terenie całego kraju. Najliczniej w Polsce północno-wschodniej. Nie wolno jej zbierać ani wykopywać z lasu, gdyż jest objęta częściową ochroną.

Zastosowanie konwalii majowej

W starożytnych Chinach wykorzystywano korzeń i ziele konwalii do leczenia schorzeń sercowo-naczyniowych. W średniowiecznej Europie konwalia była środkiem stosowanym w leczeniu chorób serca, epilepsji i dolegliwości bólowych.

Poza wartością dekoracyjną konwalia jest też wykorzystywana jako roślina lecznicza. Zawiera alkaloidy stosowane do produkcji leków nasercowych i przeciwpadaczkowych. Piękny wygląd (części rośliny) i zapach konwalii nie mogą usypiać naszej czujności, ponieważ należy do najbardziej trujących roślin! Po jej pomarańczowe jagody często sięgają dzieci. Trzeba pamiętać, że spożycie tylko kilku jagód może już być śmiertelne! Równie trująca jest woda, w której stały ścięte kwiaty.

Konwalia nadaje się również jako roślina do uprawy w pojemnikach na balkonach i tarasach oraz do przyspieszonej uprawy w doniczkach i na kwiat cięty.

Więcej o: